Türkiye’nin en doğusunda yer alan ve üç ülkeye birden sınırı olan Iğdır, coğrafi konumu ve jeolojik yapısı itibarıyla deprem riski taşıyan illerden biridir. Halk arasında genellikle “Sessiz fay” olarak bilinen bölgenin depremselliği, geçmişte yaşanan büyük depremlerle ve güncel jeolojik çalışmalarla yakından ilişkilidir.
Iğdır’ın Jeolojik Konumu ve Fay Hatları
Iğdır’ın depremselliği, temelde iki büyük tektonik hareketin etkisi altındadır: Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun (KAF) doğuya doğru uzantısı ve Kafkaslar’daki tektonik faaliyetler. Bu bölge, Arap ve Avrasya levhalarının sıkıştırmasının etkisiyle sürekli bir gerilim altındadır. Iğdır’ı doğrudan etkileyen en önemli fay hatlarından biri Doğu Anadolu Fay Zonu’nun kuzey kolu ve özellikle Tuzluca Fayı‘dır. Ayrıca, bölgedeki sismik aktivite, Nahçıvan ve Ermenistan sınırında bulunan fay hatlarıyla da yakından bağlantılıdır.
Maden Tetkik Arama (MTA) Genel Müdürlüğü’nün güncel diri fay haritasına göre, Iğdır’ın çevresinde ve il sınırları içinde yer alan aktif fay hatları bulunmaktadır. Bu faylar, küçük ve orta büyüklükte depremler üretme potansiyeline sahiptir. Uzmanlar, bu fayların uzun süredir büyük bir deprem üretmemiş olmasının, gelecekte biriken enerjinin boşalma ihtimalini artırdığını belirtiyor. Bu durum, Iğdır’ın potansiyel bir deprem bölgesi olarak ciddiye alınması gerektiğini ortaya koyuyor.
Tarihsel Depremler ve Yapı Stoğu
Iğdır, tarihsel olarak Van, Erzurum ve Kars gibi yakın çevresinde yaşanan büyük depremlerden etkilenmiştir. 1976 yılında Muradiye’de meydana gelen ve Iğdır’da da hissedilen büyük deprem, bölgenin deprem riskini somut bir şekilde göstermiştir. Güncel sismik veriler, küçük ölçekli depremlerin bölgedeki fay hatlarında sürekli olarak meydana geldiğini kanıtlamaktadır.
Iğdır’daki yapı stoğunun durumu da deprem riskini artıran önemli bir faktördür. Özellikle eski tip binaların büyük çoğunluğu, güncel deprem yönetmeliklerine uygun olarak inşa edilmemiştir. Mühendislik ve jeoloji uzmanları, Iğdır’da kentsel dönüşümün hızlandırılması ve mevcut yapıların depreme karşı güçlendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Zemin etüdü yapılmadan inşa edilen veya zayıf zemine sahip binalar, deprem anında daha fazla risk taşımaktadır. Iğdır’ın ova kesimlerinin alüvyal zemine sahip olması, deprem dalgalarının şiddetini artırabilir. Bu yüzden sağlam zemin üzerine ve mühendislik hizmeti almış binalar inşa etmek hayati önem taşır.
Deprem Bilinci ve Hazırlık
Iğdır halkı için depreme karşı hazırlıklı olmak, bir tercih değil, bir zorunluluktur. Bireysel olarak her evin bir deprem çantasına sahip olması, aile afet planlarının yapılması ve deprem sırasında nasıl hareket edileceğinin bilinmesi hayati öneme sahiptir. Kamu kurumlarının ve yerel yönetimlerin, toplumun deprem bilincini artırmaya yönelik eğitimler vermesi ve tatbikatlar düzenlemesi gerekmektedir.
Sonuç olarak, Iğdır, her ne kadar büyük fay hatlarının kesişim noktasında yer almasa da, jeolojik konumu nedeniyle deprem riski taşıyan bir bölgedir. Bu riskin bilincinde olmak, yapısal önlemler almak ve toplumsal hazırlığı artırmak, olası bir afetin yıkıcı etkilerini en aza indirmek için atılması gereken en önemli adımlardır.
